In het klaslokaal zijn actief verwerken, samenwerken en een veilig klassenklimaat belangrijke elementen. Echter, simpelweg leerlingen in groepjes plaatsen biedt niet genoeg structuur om dat voor elkaar te krijgen. Dat is precies wat een activerende werkvorm onderscheidt van een simpele samenwerkopdracht zoals ‘ga in groepjes overleggen’. Voor veel leerlingen is dit te open en te ongestructureerd. Activerende werkvormen daarentegen zorgen voor een duidelijke structuur, positieve wederzijdse afhankelijkheid en duidelijke rolverdeling. Op deze manier begeleid je leerlingen bij het samen leren, samen werken én samenwerken.
In de klassikale les is dat makkelijk(er) te organiseren. Je ziet je leerlingen en hebt meer controle over de groepsdynamiek. Maar ook online zijn activerende werkvormen goed in te zetten. Met een paar aanpassingen in een (bekende) werkvorm zorg je óók online voor actieve verwerking, een positief klassenklimaat en actieve verwerking van de lesstof. In dit blog en de volgende blogs een paar voorbeelden.
2. Expertgroepen (Jigsaw)
Een andere krachtige, leuke en bekende werkvorm is Expertgroepen, ook wel bekend onder de Engelse term, de Jigsaw-methode. De kern van deze werkvorm is dat leerlingen zich eerst individueel inlezen in een onderwerp (een deel van de leerstof) om dit vervolgens in een expertgroepje verder uit te diepen. Tot slot delen ze als expert hun (nieuwe) kennis met andere leerlingen in de taakgroep.
De werkvorm vereist wel wat voorbereiding van jou als docent. In dit voorbeeld gaan we uit van 24 leerlingen. Die verdelen we in zes groepjes. Voor iedere leerling in een groepje heb je een afzonderlijk deel van de stof nodig. Bijvoorbeeld zes paragrafen in een hoofdstuk of zes onderwerpen binnen een paragraaf. Je bepaalt dus vooraf welke onderwerpen (van gelijke omvang) je gaat behandelen.
De (offline) werkvorm werkt als volgt.
- Verdeel je leerlingen in vijf á zes leerlingen per groepje (dit is de taakgroep)
- Wijs één leerling in elk groepje aan als de leider
- Verdeel de les in vijf á zes segmenten
- Koppel elke leerling binnen een groepje aan één van de segmenten (iedere leerling in de taakgroep heeft dus een ander onderwerp)
- Geef leerlingen de tijd om de stof ongeveer twee keer door te nemen.
Ze hoeven het niet te memoriseren, maar ze moeten het wel eigen maken. Bied eventueel ondersteuning met hulpvragen, zoals; welke begrippen kom je tegen? Wat is het belangrijkste uit de tekst? Wat begrijp je al en wat nog niet? - Maak tijdelijke expertgroepjes (dus alle leerlingen van hetzelfde onderwerp komen bij elkaar)
Laat ze de stof samen bespreken: wat is het belangrijkste? Welke begrippen zitten er in? Hoe kunnen je dit uitleggen aan medeleerlingen? - Breng de leerlingen terug in hun taakgroep en laat ze hun eigen onderwerp uitleggen
Moedig de andere leerlingen aan om vragen te stellen en om extra uitleg te vragen - Observeer bij de verschillende groepjes en help waar nodig.
Probeer zo veel mogelijk verantwoordelijkheden te leggen bij de leider van de groep en fluister hem/haar waar nodig tips in - Geef tot slot een quiz of (formatieve) toets.
Op deze manier ervaren leerlingen dat het niet zomaar een leuke interactieve werkvorm is, maar dat ze er ook van leren.
Hoe online?
Deze werkvorm leent zich prima om online uit te voeren. Vooral met breakout rooms kun je met deze werkvorm variatie aanbrengen in je lessen. Hieronder twee voorbeelden.
Optie 1: Breakout rooms
Voor de online variant van de expertgroepen is het verstandig om de individuele verwerking van een segment in de plenaire les te laten plaatsvinden (dus niet in de taakgroep). De opbouw is dan als volgt:
- Verdeel je leerlingen in groepjes, met in elk groepje evenveel leerlingen (dus allemaal groepjes van vier of allemaal groepjes van vijf leerlingen). Tip: Maak deze groepjes vooraf.
- Verdeel je les in segmenten. Bijvoorbeeld een hoofdstuk of paragraaf. Gebruik evenveel segmenten als leerlingen in de groep (dus vier leerlingen in een groepje = vier segmenten).
- Koppel elke leerling binnen een groepje aan één van de segmenten (iedere leerling in de taakgroep heeft dus een ander onderwerp). Doe dit bijvoorbeeld door iedere leerling te nummeren.
- Start de online les en zorg dat iedere leerling toegang heeft tot zijn eigen segment (onderdeel van de les, bijvoorbeeld een paragraaf).
- Geef leerlingen de tijd om zelfstandig de tekst of opdracht een paar keer door te nemen.
Bijvoorbeeld met de camera en microfoon uit, handje in Teams omhoog als ze klaar zijn. - Maak terwijl de leerlingen bezig zijn met lezen de breakout rooms aan. En plaats leerlingen met hetzelfde onderwerp bij elkaar (dus 1, 1, 1, 1 | 2, 2, 2, 2 | 3, 3 ,3, 3 | 4, 4, 4, 4).
- Open de breakout rooms (als leerlingen hun eigen onderwerp door hebben gelezen) en leerlingen gaan naar hun expertgroep om de lesstof met elkaar te bespreken. Geef de opdracht mee dat iedereen het aan een medeleerling moet kunnen uitleggen.
- Neem als leraar deel aan elke breakout room om te beoordelen of ze hulp nodig hebben en om tips te geven.
- Haal de leerlingen na de afgesproken tijd terug naar de plenaire online sessie
- Verdeel de leerlingen opnieuw over de breakout rooms, maar dit keer met gemengde onderwerpen (dus 1, 2, 3, 4 | 1, 2, 3, 4 | 1, 2, 3, 4 | 1, 2, 3, 4).
- Laat leerlingen hun eigen onderwerp uitleggen aan de rest van de groep. Zo wordt iedereen in het groepje expert.
- Geef tot slot een quiz of (formatieve) toets.
Op deze manier ervaren leerlingen dat het niet zomaar een leuke interactieve werkvorm is, maar dat ze er ook van leren.
Optie 2: De groepsleider belt de rest
- Verdeel je leerlingen in groepjes, met in elk groepje evenveel leerlingen (dus allemaal groepjes van vier of allemaal groepjes van vijf leerlingen). Maak deze groepjes voorafgaand aan de les.
- Verdeel je les in segmenten. Verdeel bijvoorbeeld een hoofdstuk of paragraaf in kleine onderdelen. Maak evenveel segmenten als leerlingen in een groep (dus vier leerlingen in een groepje = vier segmenten).
- Koppel elke leerling binnen een groepje aan één van de segmenten (iedere leerling in de taakgroep heeft dus een ander onderwerp). Doe dit bijvoorbeeld door iedere leerling te nummeren. Leerling 1 leest dus tekst 1, leerling 2 leest tekst 2, enzovoort.
- Start de online les en zorg dat iedere leerling toegang heeft tot zijn eigen segment.
- Geef leerlingen de tijd om zelfstandig de tekst of opdracht een paar keer door te nemen.
Bijvoorbeeld met de camera en microfoon uit, handje in Teams omhoog als ze klaar zijn. - Plaats terwijl de leerlingen bezig zijn een document op het bord met de groepsindeling. Zet bij elk groepje de groepsleider en een tijdbewaker.
- Kies een duidelijke eindtijd waarop leerlingen terug moeten zijn in de plenaire les. De tijdbewaker is hiervoor verantwoordelijk.
- Geef vervolgens de groepsleider de opdracht om de leerlingen in zijn groepje te )video)bellen.
- Zorg dat de leerlingen op de afgesproken tijd terug zijn in de les.
- Verdeel de leerlingen opnieuw over de breakout rooms, maar dit keer met gemengde onderwerpen (dus 1, 2, 3, 4 | 1, 2, 3, 4 | 1, 2, 3, 4 | 1, 2, 3, 4).
- Laat ook deze groepsindeling op het scherm zien, inclusief groepsleider en tijdbewaker.
- Kies ook hiervoor een duidelijke eindtijd waarop leerlingen terug moeten zijn in de plenaire les. De tijdbewaker is hiervoor wederom verantwoordelijk.
- De groepsleider belt zijn groepje.
- Laat leerlingen hun eigen onderwerp uitleggen aan de rest van de groep. Zo wordt iedereen in het groepje expert.
- Geef tot slot een quiz of (formatieve) toets.
Op deze manier ervaren leerlingen dat het niet zomaar een leuke interactieve werkvorm is, maar dat ze er ook van leren.
